(ترجمه)

پرسش:

«بلاول بوتو زرداری پسر بینظیر بوتو، نخست‌وزیر فقید پاکستان، امروز چهارشنبه به صفت وزیر خارجۀ حکومت شهبازشریف، نخست‌وزیر جدید این کشور سوگند یاد کرد؛ حکومتی‌که پس از سلب اعتماد از عمران خان تشکیل گردیده است. بوتو زرداری 33 ساله حزب مردم پاکستان را رهبری می‌کند.» (منبع: الجزیره 27 اپریل 2022م). حکومت شهبازشریف که پس از برادراش نواز شریف رهبری حزب مسلم لیگ را دارد، به تاریخ 19 اپریل 2022م سوگند یاد نموده بود، یعنی پس از گذشت بیش‌تر از یک هفته از سلب اعتماد از عمران خان. پرسش این است: دلیل این تغییر چیست؟ با توجه به این‌که پارلمان به حمایت اردو در زمان تعیین عمران خان به صفت نخست وزیر برایش رأی اعتماد و در آن زمان حزب مسلم لیگ و مردم در آن زمان زیر خشم اردو قرار داشتند، اینک چه تحول جدیدی رونما گردیده؟ و این‌که آیا امریکا در این مسأله دخلی دارد، با توجه به این‌که سال‌هاست در پس حاکمیت در‍‌پاکستان قرار دارد؟

پاسخ:

برای روشن شدن پاسخ به پرسش‌های مطرح شده به بررسی امور زیر می‌پردازیم:

اول: عمران خان چگونه به قدرت رسید:

1. شکی نیست که این اردو بود که حکومت را به عمران خان سپرد و عمران خان در ادارۀ حکومت‌اش چنان وابسته و مطیع ژنرال‌های اردو بود که در پاکستان بی مثیل بوده است. چنان‌چه وی از همان ابتدای پیروزی اش در انتخابات سال 2018م که وعدۀ تأسیس "پاکستان نوین" برای رهایی از فساد و حساب‌دهی را داد به دلیل نزدیکی بیش از حد اش به اردو مورد انتقاد قرار می‌گرفت. حتی تا همین اواخر عمران خان در پاکستان به صفت یکی از رؤسایی خوانده می‌شد که بیش‌ترین ائتلاف را با نظامیان دارد، بلکه حتی وی متهم بود که از اردو فرمان می‌برد. اگر پشتی‍بانی اردو نمی‌بود وی قطعاً رأی اعتماد نمی‌گرفت، چنان‌چه وی در سال 1996م از تشکیل حزب‌اش زیر نام "تحریک انصاف پاکستان یا PTI خبر داد، در انتخابات سال 1997م حتی یک چوکی هم در مجلس شورای ملی به دست نیاورد و تنها در سال 2013م بود که حزب وی توانست به کمک اردوی پاکستان در سیاست این کشور تأثیر گذار شود و حزب‌اش موفق شد 30 چوکی را در مجلس شورای ملی به دست آورد و پس از حزب مسلم لیگ و حزب مردم تبدیل به بزرگ‌ترین حزب مخالف در پاکستان شد. سپس در سال 2018م اردو تصمیم گرفت به عمران خان فرصت دهد در انتخابات برنده شود، اما این تصمیم اردو پس از آن صورت گرفت که عمران خان موافقت نمود افراد قمر باجوا رئیس اردو انتخابات سراسری را رهبری نمایند.
2. اردو و دستگاه استخبارات زیر نظر ژنرال فایز حمید بی‌وقفه برای بهبود فضای سیاسی به نفع عمران خان دست به کار شدند و اطلاعات پاکستان در تشکیل گرهمایی‌هایی در سراسر پاکستان همکاری نمود و وی را به صفت کاندیدای پیروز مطرح نمود و اردو سیاست‌مداران سایر احزاب را قناعت داد از احزاب شان جدا شده و همراه با رأی دهندگان طرف‌دار خویش به حزب عمران خان بپیوندند. اردو رسانه‌ها را هشدار داد از پوشش رسانه‌ای مثبت به نفع حزب انصاف در جریان هجوم به حزب مسلم لیگ خودداری نمایند، چنان‌چه دستگاه‌های امنیتی فعالان حزب مسلم لیگ پاکستان – شاخۀ نواز – را بازداشت، محدود و یا زیر فشار قرار می‌داد و از پشت پرده برای محروم نمودن کاندیدان این حزب از کاندیداتوری کار می‌نمود.
3. با آن که حزب عمران خان در مجلس شورای ملی 149 چوکی را به دست آورده بود، اما باز هم تعداد چوکی‌های لازم "172" چوکی برای تشکیل حکومت اکثریت را کامل نکرده بود، اما با هماهنگی و ترتیباتی‌که اردو انجام داد، توانست حکومت ائتلافی تشکیل دهد. تشکیل حکومت ائتلافی نقشۀ اردوی پاکستان بود، برای تضمین امکان برگشت از این نقشه در صورتی‌که عمران خان تغییر جهت داده و یا علیه اردو عمل کند. دستگاه اطلاعات هم‌چنین توانست شماری از اعضای حزب مردم پاکستان را طرف‌دار حکومت عمران خان نماید. در نهایت با تأثیرگذاری آژانس استخباراتی پاکستان گروهی با 17 عضو از حزب عمران خان و تنها سه عضو از پیروان حرکت انصاف که هیچ‌گاهی با هیچ حزبی یکجا نشده بودند، در نشست وزراء تشکیل گردید.

سوم: عمران خان پس از رسیدن به مقام نخست‌وزیری، خدمات زیادی به امریکا نمود:

1. شبکۀ جیوتی در پاکستان به نقل از عمران خان گفت که وی: «امروز 3 دسمبر 2018م نامه‌ای از جانب ترامپ دریافت نمود که در وی از پاکستان خواسته شده در گفتگوهای صلح افغانستان نقش داشته باشد و در آوردن گروه طالبان پشت میز مذاکره کمک نماید.» (منبع: سبوتنیک روسیه 3 دسمبر 2018م) دو روز پس از این نامه عمران خان با خلیلزاد نمایندۀ ویژۀ امریکا برای افغانستان در اسلام آباد دیدار نمود و تأکید کرد که پاکستان مسیر نقشۀ امریکا در افغانستان را دنبال می‌کند.
2. خواجه آصف وزیر دفاع پیشین پاکستان، درحالی‌که خودش یکی از افراد حکومت بود، پرده از خیانت حکام پاکستان برداشت، آنجا که به تاریخ 19 نومبر 2018م روی صفحۀ تویتراش نوشت: «پاکستان هنوز به با دخیل شدن در جنگ‌هایی‌که جنگ ما نیست، به خاطر امریکا خون می‌دهد. ما ارزش‌های دین خویش را برای این که با منافع امریکا متناسب شود زیر پا کرده ایم و روحیۀ گذشتی را که داشتیم با تعصب و عدم گذشت مبادله کرده ایم.» صریح‌تر از این سخن چه باشد که می‌گوید: پاکستان وارد جنگی شده که جنگ خودش نیست و خون فرزندان مسلمان را به خاطر امریکا می‌ریزد و ارزش‌های دین اسلامی خویش را به هدف خدمت به منافع امریکا هدر می‌دهد!
3. موقف پاکستان در برابر هند نیز چنین بوده، چنان‌چه در قضیۀ کشمیر خود را کنار کشیده و در برابر ملحق نمودن آن به خاک هند سکوت اختیار نموده بجز برخی اقداماتی‌که بیش‌تر به آتش‌بازی‌های شبانه می‌ماند. در پاسخ به پرسشی‌که به تاریخ 18 آگست 2019م منتشر نموده بودیم، گفتیم: «زمانی‌که هند تصمیم اخیرش مبنی بر لغو حالت اضطرار در کشمیر را اعلان نمود، موقف پاکستان ذلت‌آمیز بود و فراتر از تقبیح به هدف دفع اعتراض از خود نبود، چنان‌که وزارت خارجۀ پاکستان با انتشار بیانیه‌ای گفت: «پاکستان اعلامیۀ منتشر شده به تاریخ 5 آگست 2019م توسط دهلی نو را به شدت تقبیح می‌کند و باید دانست که هیچ‌گونه اقدام یک‌جانبه توسط حکومت هند نمی‌تواند اوضاع متنازع علیه را حل و فصل نماید و پاکستان به صفت بخشی از این کشمکش جهانی هرچه را در توان دارد برای جلوگیری از این اقدامات غیر قانونی به کار خواهد گرفت.» (منبع: أ ف ب 5 آگست 2019م). این واکنش پاکستان درست مانند واکنشی است که حکومت محمود عباس و دولت‌های عربی همجوار آن از خود نشان می‌دهند، چنان‌چه به جای این که در برابر هتک حرمت‌های دولت یهود به مقدسات مسلمانان در سرزمین مبارک فلسطین لشکر‌های شان را برای جنگیدن به حرکت آورند، تقبیح می‌کنند و اعتراض و بس. پاکستان نیز بدون این‌که اردویش را برای جنگیدن به حرکت در آورد، همان نقش تقبیح و اعتراض کننده را بازی می‌کند.»
4. عمران خان با صندوق بانک جهانی تعامل می‌کند؛ در حالی‌که این صندق زیر تسلط امریکا قرار داد و سیاست‌های امریکا را عملی می‌کند. این درحالی است که وی در جریان تبلیغات انتخاباتی‌اش علیه تعامل با این صندق شعار می‌داد و در اظهاراتی گفت: «پیش از آن که از صندق بین‌المللی پول قرضی بگیرم، خودم را خواهم کشت.» سپس این وعدۀ خویش را شکست و شروع به مذاکره با صندق مذکور نمود. صندوق بین‌المللی پول در ماه جولای 2019م با فراهم نمودن قرضه‌ای به ارزش 6 ملیارد دالر را بر اساس تسهیلات صندوق برای مدت در 39 ماه برای پاکستان موافقت نمود.
5. عمران خان نخست‌وزیر پاکستان در گفتگویی‌که به تاریخ 22 جولای 2019م با شبکۀ فاکس نیوز داشت، از خدمات پاکستان برای امریکا یاد نموده گفت: «استخبارات پاکستان معلوماتی را در اختیار آژانس استخباراتی مرکزی امریکا "سی آی ای" قرار داد که باعث پیدا نمودن و کشتن بن لادن رهبر القاعده گردید. این نخستین دیدار قهرمان سابق کرکت به قصر سفید از زمان انتخاب وی در سال قبل در پاکستان است، جایی‌که روز یک‌شنبه با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا دیدار نمود.» (منبع: القدس عربی 23 جولای 2019م)

سوم: مختل شدن روابط عمران خان با رهبری اردو و به سبب آن با امریکا:

عمران خان در سه سال از حکومت خویش تابع و مطیع رهبری اردو و از طریق آن امریکا بود تا این‌که در اواخر سال سوم روابط‌اش با باجوا رهبر اردو و از طریق آن با امریکا که موقف اردو را حمایت می‌کند، مختل گردید. عمران خان با کاندید شدن ژنرال انجوم ندیم در پست ریاست استخبارات نظامی مخالفت نمود و این کاندیداتوری را برای مدت طولانی معطل نمود و این باعث ناراحتی کدرهای سیاسی اردو شد. «قرار است انجوم پست جدیداش را از 20 نومبر عملاً در دست گیرد. باجوا انجوم به تاریخ 6 اکتوبر جاری به عوض ژنرال فایز حمید به صفت رئیس دستگاه استخبارات پاکستان تعیین گردید. انجوم پیش از آن به صفت فرمانده لوای اردو در شهر کراچی که در سواحل جنوب موقعیت دارد ایفای وظیفه می‌نمود و باجوا حمید در ماه جاری به صفت فرمانده لوا در شهر پشاور تعیین گردید.» (منبع: شبکۀ المنار 27 اکتوبر 2021م) عمران خان به گونۀ علنی از رهبری امنیت داخلی توسط فایز حمید یاد می‌نمود. به این ترتیب پس از تعیین شدن انجون به عوض فایز حمید روابط حکومت عمران خان با اردو وارد تنش گردید، مخصوصاً با توجه به حدس و گمان‌های زیادی که وجود داشت مبنی این که عمران خان قصد دارد حمید را به عوض قمر جاوید باجوا کاندید نماید؛ کسی‌که قرار بود دورۀ دوم‌اش در این پست در سال 2022م به پایان برسد. طبیعی است که امریکا در پشت رهبر اردو قرار دارد و این امریکا بود که تصمیم زمینه‌سازی برای سلب اعتماد از عمران خان و جستجوی بدیلی برای وی را مطرح نمود. برخی از این معلومات به عمران خان رسید و وی تلاش نمود روابط خویش با رهبری اردو را اصلاح نماید، چنان‌چه با تعیین انجوم به عوض دوست‌اش فایز حمید موافقت نمود، اما اردو با حمایت امریکا هم‌چنان اصرار نمود وی را از مقام نخست وزیری کنار زده و فرد دیگری را به جای وی تعیین نماید. اردو و امریکا ترسیدند که مبادا این مخالفت وی با تصمیم اردو، شروع سرپیچی‌های وی از تصامیمی باشد که اردو به کمک امریکا اتخاذ می‌کند؛ به همین دلیل بود که قضیۀ کنار رفتن وی جدی گرفته شد.

چهارم: عمران خان از این اقدام بهت زده شد، به ویژه چنان‌که گفتیم باتوجه به خدمات بزرگی‌که به امریکا انجام داده بود و همواره گوش به فرمان اردو بود. انگار عمران خان بعید می‌دانست اردو و امریکا پس از آن همه خدماتی‌که وی برای آنان انجام داده بود، برای برکناری وی وارد عمل شوند و فراموش نموده بود و یا هم خود را به فراموشی زده بود که دولت‌های کفری به مزدوران شان اجازه نمی‌دهند هوایی خارج از هوای آنان را استنشاق کنند! در هر صورت، عمران خان از آن اقدامات ناراحت شد و اظهاراتی را در مورد امریکا مطرح نمود، اما پس از آن که فرصت از دست رفته بود! از جمله اظهارات وی موارد زیر بود:

1. عمران خان نخست‌وزیر پاکستان امروز شنبه خطاب به گروهی از خبرنگاران خارجی گفت: «اقداماتی‌که برای کنار زدن من جریان دارد، مداخلۀ صریح ایالات متحده در سیاست داخلی ماست.» (منبع: یورو نیوز عربی 2 اپریل 2022م) برخی از رسانه‌های داخلی گفتند؛ «عمران خان نامه‌ای را از طرف سفیر اسلام‌آباد در واشنتن دریافت نموده که در آن به نقل از یک مسئول بلندپایۀ امریکایی، "که گفته می‌شود دونالد لو وزیر امور خارجۀ امریکا در امور جنوب و وسط آسیا باشد" چنین گفته شده "ایالات متحده احساس می‌کند ممکن است روابط ما با کنار رفتن عمران خان از قدرت بهتر به پیش رود». (منبع: عربی پوست 3 اپریل 2022م)
2. عمران خان در خصوص حملۀ روسیه به اوکراین موقفی بر خلاف موقف واشنتن اتخاذ نمود، چنان‌چه از تقبیح نمودن این حمله خود داری کرد، بلکه حتی به مسکو سفر نمود و به تاریخ 24 فبروری 2022م، یعنی در نخستین روز شروع جنگ روسیه در اوکراین، در کناری پوتین رئیس‌جمهور روسیه ظاهر شد، در حالی‌که باجوا فرمانده اردو حملۀ مذکور را تقبیح نمود و به گونۀ آشکار موقف‌گیری‌های امریکا را تأیید نموده و با اظهارات اخیر عمران خان مخالفت نشان داد. «فرماندۀ اردوی پاکستان از جنگ روسیه علیه اوکراین انتقاد نمود و خواستار توقف فوری به گفتۀ او "فاجعۀ بزرگ" شد که در یک کشور کوچکتر به راه انداخته است. آن‌چه توجه را به خود جلب می‌کند، این است که انتقاد ژنرال قمر جاوید باجوا از مسکو مخالف اظهارات نخست‌وزیر کشورش عمران خان است، کسی‌که از حمایت اسلام آباد از حوادث اوکراین دفاع نموده و با انتقادها از اقدامات ولادیمیرپوتین رئیس‌جمهور روسیه مخالفت کرد.» (منبع: الحرة، 2 اپریل 2022م)
3. عمران خان در یک موقف دیگری گفت: «سفرای اتحادیۀ اروپا با ارسال نامه‌ای از ما خواسته اند عملیات نظامی روسیه در اوکراین را تقبیح نمائیم، می‌خواهم بپرسم آیا شما چنین نامه‌ای را به هند نیز فرستاده اید؟ وی افزود: مگر ما غلام شما هستیم که هرچه شما بگوئید انجام دهیم؟ این مسئول پاکستانی ادامه داد: زمانی‌که هند قوانین جهانی را در کشمیر اشغال شده نقض نمود، آیا کسی از شما روابط خویش را با هند قطع نمود و یا تجارت خویش را با آن متوقف کرد؟» (منبع: العربی جدید، 7 مارچ 2022م)
4. پنجم: چنان‌که قبلاً گفتیم؛ عمران خان توقع نداشت تمام خدماتی را که به اردو و از طریق آن به امریکا انجام داده بود، بی فایده بماند! انگار او به این واقعیت پی نبرده بود؛ کسی‌که به کمک و حمایت کفار استعمارگر به قدرت می‌رسد باید مزدوری آنان را نموده و برای آنان به سان مهرۀ شطرنج است که به خواست و ارادۀ آنان حرکت داده خواهد شد و اگر اندکی به ضرر منافع آنان باشد، فوراً او را سقوط می‌دهند و این دقیقاً همان اتفاقی است که با عمران خان افتاد! چنان‌چه محکمۀ عالی پاکستان به تاریخ 7 اپریل 2022م تصمیم معاون رئیس پارلمان مبنی بر مخالفت با رأی‌گیری در مورد پیشنهاد جریان‌های مخالف حکومت در خصوص سلب رأی اعتماد از حکومت عمران خان را ملغا اعلان نمود، هم‌چنین تصمیم رئیس‌جمهور مبنی بر منحل نمودن پارلمان به تاریخ 3 اپریل 2022م و راه‌اندازی انتخابات زودهنگام بر اساس توصیۀ عمران خان نخست‌وزیر به وی را نیز ملغا کرده و این کار را مخالف قانون اساسی خواند و آن را اقدامی لغو شده و باطل تلقی نمود. محکمۀ مذکور از رئیس پارلمان خواست به تاریخ 10 اپریل 2022م در این خصوص جلسه‌ای را برگزار نماید و در آن جلسه پارلمان پاکستان که متشکل از 342 کرسی می‌باشد، با اکثریت 174 رأی با سلب رأی اعتماد از عمران خان موافقت نمود. روشن است که در چنین حوادثی، این اردو است که اوضاع را از پشت پرده مدیریت می‌کند، زیرا مسئولین دستگاه قضائی هیچگاهی بدون حمایت همه‌جانبه فرماندۀ اردو چنین تصامیمی را اتخاذ نمی‌کند.

ششم: در روز بعد 11 اپریل 2022م پارلمان شهباز شریف را تا زمان برگزاری انتخابات سراسری در ماه آگست 2023م به صفت نخست‌وزیر برگزید. شهباز برادر کوچک نواز شریف نخست‌وزیر اسبق پاکستان است. شهبازشریف از سال 2018م رهبری مجمع ملی پاکستان را دارد و وی پس از برادرش، نوازشریف مؤسس حزب مسلک لیگ پاکستان، رهبری این حزب را نیز بر عهده دارد. اردو و امریکا برای انتخاب شدن شهباز شریف کمک نمودند و شهباز برای این‌که ثابت کند منتظر اشارۀ اردو و امریکاست، اقدامات زیر را انجام داد:

1. شهباز سیاست خویش را مبتنی برخواست امریکا آغاز نمود، چنان‌چه در قبال هند با لهجۀ مصالحت‌آمیز شروع نمود و گفت که حاضر است به جای رویارویی از طریق گفتگو وارد عمل شود. شهباز شریف در نخستین اظهارات‌اش گفت: «پاکستان خواهان روابط بهتر با هند می‌باشد و بدون حل و فصل اوضاع کشمیر هرگز صلح دائمی وجود نخواهد داشت. نخست‌وزیر هند باید به ما اجازه دهد قضیۀ کشمیر را حل و فصل نمائیم و انرژی مان را برای شکوفایی کشورهای مان به کارگیریم.» (منبع: اسکای نیوز 14 اپریل 2022م) مودی نخست‌وزیر هند در صفحۀ تویتر خویش در پیوند به اظهارات شریف نوشت: «انتخاب شهباز شریف به صفت نخست‌وزیر پاکستان را برایش تبریک می‌گویم. هند علاقمند صلح و ثبات در منطقۀ خالی از ترور می‌باشد تا فرصت داشته باشیم روی رشد و شکوفایی خویش تمرکز نموده و رفاه و شکوفایی را برای مردم مان به بار آوریم.» باید گفت که نخست‌وزیر هند از اسلام کینه به دل دارد و پیروان هندویش را علیه مسلمانان هند تحریک می‌کند و مسلمانان را در هند در تنگناه قرار داده و با اقامت مسلمانان در سرزمین هند مخالف می‌باشد و دختران مسلمانان را در موضوع لباس شرعی در مکاتب/مدارس زیر فشار قرار داده است.
2. اخبار حاکی از این است که شهباز شریف پیشنهاد همکاری با ژنرال‌ها را در صورت انتخاب شدنش مطرح نموده و گفته که کشور نیاز به جلو رفتن و حل و فصل اختلافات با اردو دارد، در حالی‌که وی قبلاً در کودتای اردو در سال 1999م برعلیه نوازشریف برادر بزرگ‌ترش که نخست وزیر پاکستان بود، از اردو انتقاد نموده بود. سپس شهباز با عمران خان در انتخابات وارد رقابت شد؛ اما برنده نشد. در ماه دسمبر سال 2019م دیوان حساب‌داری، 23 مورد از املاک مربوط به این دو برادر را مصادره نمود و آنان را به پول‌شویی متهم نمود. در ماه سپتمبر 2020م شهباز را به اتهام اقدام به پول‌شویی بازداشت نمود و در ماه اپریل 2021م با ضمانت آزاد گردید. بناءً مصالحۀ وی با اردو یکی از عواملی است که باعث به قدرت رسیدن وی گردید.
3. امریکا انتخاب شهبازشریف به صفت نخست‌وزیر را به سرعت برایش تبریک گفت، چنان‌چه بلنکن وزیر خارجۀ امریکا در اظهاراتی گفت: «ایالات متحده شهبازشریف نخست‌وزیر جدید پاکستان را به خاطر انتخاب شدنش به این پست تبریک می‌گوید و ما سعی داریم همکاری‌های گذشتۀ مان با حکومت پاکستان را هم‌چنان ادامه دهیم.» (منبع: اسکای نیوز 14 اپریل 2022م) این تبریک‌گویی سریع بیان‌گر آن است که امریکا مصالحۀ وی با اردو و تعهدش در عملی نمودن سیاست‌های امریکا را از وی پذیرفته و با هماهنگی برای پیروزی‌اش در رسیدن به قدرت موافقت نشان داده، هرچند قبلاً بالای وی و برادرش نوازشریف فشار آورده بود، اما اینک پس از آن که متعهد شده به گونۀ همه جانبه با امریکا همکار باشد و با اردوی پاکستان که وابسته به امریکاست وارد مصالحه شده، با همکاری با آن موافقت نموده است.
4. حکومت جدید به تاریخ 12 اپریل 2022م اعلان نمود که «به گونۀ مثبت و سازنده و به هدف استحکام اهداف مشترک برای صلح و امنیت و شکوفایی منطقه با ایالات متحده همکارخواهد بود». دفتر شهباز شریف روابط وی با امریکا را تأیید نموده و در بیانیه‌ای گفت: «از تأکید مجدد ایالات متحده روی روابط طولانی مدت با پاکستان استقبال می‌کنیم و سعی خواهیم نمود این رابطۀ مهم بر اساس اصول مساوات و منافع مشترک و دوجانبه عمیق تر شود» بساکی گفت: «ادارۀ حکومت بایدن از پایبندی مسالمت آمیز به اصول و اساسات دموکراسی و قانونی حمایت می‌کند و از هیچ حزب سیاسی در پاکستان علیه یک حزب دیگر پشتیبانی نمی‌کند. ما از همکاری‌های درازمدت خویش با پاکستان خرسندیم و همواره خواستار پاکستانی شکوفا و دموکرات می‌باشیم؛ زیرا چنین پاکستانی برای منافع ایالات متحده حیاتی است. روابط درازمدت، قوی و همیشه‌گی ما زیر سایۀ رهبران جدید در اسلام‌آباد ادامه خواهد داشت.» (منبع: صدای امریکا 12 اپریل 2022م)

به این ترتیب دیده می‌شود که امریکا در پس سقوط مزدور سابق‌اش عمران خان قرار داشته و هم امریکاست که شهباز شریف را به قدرت رسانید، شهباز شریفی‌که با صراحت کامل اعلان نمود آمادۀ همکاری با امریکا بوده و با همت و نشاط بیش‌تر از عمران خان در خدمت امریکا قرار خواهد داشت.

هفتم: ظاهراً این حکام مزدور پند نمی‌گیرند و نمی‌اندیشند، هرگاه امریکا یکی از آنان را کنار زند، دیگران فوراً شروع به تملق و چاپلوسی نموده ابراز آماده‌گی برای خدمت‌گزاری برای امریکا می‌کنند تا راه خویش به سوی قدرت را باز کنند. به عوض این که دست از هم‌کاری با آن بردارند به سرعت در کنار آن قرار می‌گیرند تا در صورت کنار زدن شان مجدداً آنان را به قدرت برگرداند! امریکا آنان را به خوبی شناخته و می‌داند آنان کم‌تر از آن اند که رهبران متعهد سیاسی و عقیدوی باشند، زیرا ثابت کرده اند که آنان دنبال پست و مقام اند و نه چیزی فراتر از آن. چنان‌چه شهبازشریف از این درس نگرفت که چگونه امریکا چند بار برادرش را کنار زد و سپس هر دو را با تبعید نمودن شان مجازات نمود. امت اسلامی نیاز به سیاست‌مداران معتقد و دارای ایدئولوژی دارد که همانا ایدئولوژی امت است؛ اسلامی که تمام امور را به گونۀ ریشه‌ای و درست معالجه خواهد نمود و چنین سیاست‌مدارانی استند که امت را از این مهلکه‌ها نجات داده و آن را به حرکت می‌آورد و دولتی بزرگ و مستقل را برپاخواهند نمود، نه دولتی وابسته و مطیع به امریکا. پاکستان شایسته‌گی و اهلیت این را دارد که نقطۀ تمرکز برای برپائی این دولت بزرگ، دولت خلافت راشده را باشد، به خواست الله متعال.

﴿ ِنَّ فِي هَٰذَا لَبَلَاغًا لِّقَوْمٍ عَابِدِينَ﴾

[انبیاء: 106]

ترجمه: بدون شک این ابلاغ و بیانی است برای قومی‌که عبادت (الله) را می‌کنند.

مترجم: عبدالله دانشجو

(ترجمه)

به جواب بکر ساعد

پرسش:

السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

حکم ادای صدقۀ فطر و کفارات مانند کفارۀ یمین و کفارۀ ظهار به اساس قیمت و پول نقد چی می‌باشد؟ آیا قیمت صدقۀ فطر و کفارات جائز است که برای یک مسکین داده شود و یا این‌که لازم است که طبق الله سبحانه و تعالی در قرآن کریم تعیین نموده که در کفارۀ یمین به ده مسکین داده شود و در کفارۀ ظهار به شصت مسکین؟ الله سبحانه و تعالی برای شما برکت دهد.

پاسخ:

و علیکم السلام و رحمت الله وبرکاته!

شما در خصوص دو مسأله سوال نمودید:

اول: آیا پرداخت قیمت در صدقۀ فطر و کفارات در عوض اشیاء که در نصوص شرعی ذکر شده مانند طعام دادن و پوشانیدن و مانند آن جائز است و یا خیر؟

سوال دوم: آیا قیمت برای یک مسکین داده شود، مانند که در نصوص وارد شده برای اشخاص معین از مساکین پرداخته شود، و یا  لازم است که به تعداد مساکینی‌که در نصوص تعیین شده پایبندی شده و کل قیمت برای یک مسکین داده نشده، بلکه برای مساکینی‌که در نصوص تعداد شان ذکر شده پرداخت گردد؟

１- در خصوص سوال اول باید گفت که علماء در جزئیات پرداخت قیمت اختلاف کردند، یعنی بعضی علماء به این نظر اند که در احادیث وارد شده است:

-        بخاری از نافع ابن عمر رضی الله عنه تخریج نموده که گفته است:

«فَرَضَ رَسُولُ اللَّه صَدَقَةَ الْفِطْرِ صَاعاً مِنْ شَعِيرٍ أَوْ صَاعاً مِنْ تَمْرٍ عَلَى الصَّغِيرِ وَالْكَبِيرِ وَالْحُرِّ وَالْمَمْلُوكِ»

ترجمه: رسول الله صلی الله علیه و سلم صدقۀ فطر را یک صاع از جو و یا یک صاع از خرما فرض کرده خواه شخص صغیر باشد و یا کبیر، آزاد باشد و یا برده.

ترمذی نیز این حدیث را تخریج نموده با زیادت«عَلَى الذَّكَرِ وَالْأُنْثَى... قَالَ فَعَدَلَ النَّاسُ إِلَى نِصْفِ صَاعٍ مِنْ بُرٍّ» یعنی بر مرد و زن... گفته است بعدا مردم به نصف صاع از گندم عدول کردند.

-        و یا این‌که صدقه فطر به قیمت نقدی به تقدیر و اندازه و در برابر عین چیزی‌که در احادیث ذکر شده به پول نقد پرداخت شود... نظر راجح در نزد ما همان نظری است که در کتاب اموال در کتاب دولت خلافت ذکر شده؛ موضوعی‌که از جواز پرداخت قیمت خبر می‌دهد و این مسأله به دلیل آن است که به اساس دلائل ذیل پرداخت قیمت در زکات جائز است:

ا- در صفحه ۱۵۰ و ۱۵۱ کتاب فایل ورد کتاب دولت خلافت آمده است: «زکات در زروع، میوه جائز است که در بدل اخذ عین زورع و میوه از قیمت آن گرفته شود، نقد باشد و یا غیر نقد و این به دلیل روایتی است که عمرو بن دینار از طاوس شده است:

«أَنَّ النَّبِيَّ  بَعَثَ مُعَاذاً إِلَى الْيَمَنِ فَكَانَ يَأْخُذُ الثِّيَابَ بِصَدَقَةِ الْحِنْطَةِ وَالشَّعِيرِ»

ترجمه: رسول الله صلی الله علیه وسلم معاذ را به سوی یمن فرستاد و او لباس را در عوض گندم و جو به عنوان زکات می‌گرفت. (این حدیث را ابو عبید روایت کرده است)

از معاذ در خصوص نفس زکات روایت شده که او کالا را در برابر زکات می‌گرفت و این در این قول اش واضح شده است:  

«إيتوني بخميس أو لبيس آخذه منكم مكان الصدقة، فإنّه أهون عليكم وأنفع للمهاجرين بالمدينة»

ترجمه: خمس و یا لباس‌های کار کرده خود را بدهید که آن‌ها را در برابر زکات از شما می‌گیرم، زیرا این برای شما آسان‌تر و برای مهاجرین مفیدتر است.

در سنت آمده است که از رسول الله صلی الله علیه و سلم و اصحاب آن روایت شده که گاهی حق در مال ثابت می‌شود، سپس به غیر آن رجوع می‌شود، به چیزی‌که برای دهنده آن نسبت به اصل مال آسان‌تر می‌باشد؛ به همین دلیل نامه‌ای رسول الله صلی الله علیه و سلم در خصوص جزیه به معاذ در یمن وجود دارد:

«أَنَّ عَلَى كُلِّ حَالِمٍ دِينَاراً أَوْ عِدْلَهُ مِنَ الْمَعَافِرِ»

ترجمه: بر هر شخص بالغ یک دینار و یا به اندازۀ آن از لباس‌های یمنی است. (این حدیث را ابوداود روایت کرده است)

پس رسول الله صلی الله علیه و سلم کالا را در جای عین قرار داده است، یعنی گرفتن لباس در جای طلا و از همین باب است نامۀ که به اهل نجران فرستاد:

«أَنَّ عَلَيْهِمْ أَلْفَيْ حُلَّةٍ فِي كُلِّ عَامٍ، أَوْ عِدْلَهَا مِنَ الأَوَاقِيِّ»

ترجمه: بر ایشان لازم است که دو هزار جامه بدهند و یا معادل آن از ظروف پرداخت نمایند. (این حدیث را ابوعید روایت کرده است)

ابن قدامه در مغنی ذکر کرده است که عمر رضی الله عنه شتر را در عوض طلا و نقره می‌گرفت، چنانچه علی رضی الله عنه سوزن، تناب، و مایعات را در جزیه در عوض طلا و نقره می‌گرفت.» ختم شد.

در صفحه ۱۵۹ کتاب اموال در دولت خلافت آمده است: «از طلا به طلا زکات گرفته شود و هم‌چنان به اوراق که قائم مقام طلا قرار دارد و یا به اوارق وثیقه زکات گرفته می‌شود. هم‌چنان از نقره به نقره زکات گرفته شود و یا به اوراق که قائم مقام نقره قرار دارد و یا اوراق وثیقه زکات گرفته می‌شود، چنانچه جائز است که از طلا به نقره زکات گرفته و به اوراق که در یک جامعه الزام شده و از نقره به نقره زکات گرفته شود و هم‌چنان به اوراق الزامی زیرا تمامی این پول‌ها قیمت گفته می‌شود؛ پس بعضی در عوض بعض دیگر جائز است و جائز است که بعض این پول‌ها در عوض پول دیگر به عنوان زکات پرداخت گردد، چون هدف تحقق پیدا می‌یابد. دلائل اخذ قیمت در بدل عین مالی‌که در آن زکات واجب شده در باب زکات زورع و میوه جات ذکر و گذشته است.» ختم شد.

بناءً من ترجیح می‌دهم که پرداخت زکات فطر به قیمت نقدی و یا با اخراج عین آن مال جائز است؛ چنانچه در احادیث شریفه ذکر شده است.

ج- برای معلومات بیش‌تر باید گفت که در آن خصوص نظریات فقهاء وجود دارد که از جملۀ نظریات فقهاء قرار ذیل است:

-        علمای احناف به این نظر اند که واجب در صدقۀ فطر نصف صاع از گندم یا آرد، تلخان، کشمش، و یا یک صاع از خرما و یا جو می‌باشد؛ اما خصوصیت و صفت مالی‌که به عنوان صدقۀ فطر پرداخت می‌شود، این است که مال متقوم است؛ نه این‌که او مال عین است؛ پس جائز است که از تمام این اموال متقوم قیمت آن از درهم، دینار، پول، کالای تجارتی و یا هرچیزی‌که شخص خواست پرداخته شود.» اما سرخسی در صفحات ۱۰۷ و ۱۰۸ جلد ۳ کتاب المبسوط گفته است: «اگر شخص قیمت گندم را پرداخت نمود، در نزد ما جائز است، زیرا معتبر حصول بر آوردن نیاز بوده و بر آوردن نیاز با پرداخت قیمت نیز حاصل می‌شود؛ چنانچه که این هدف با پرداخت گندم بر آورده می‌شود. این مذهب حنفیه است و به این قول عمل شده و فتوای مذهب شان نیز بر این قول است که در زکات هرچیزی و در کفارات، نذر، خراج و غیره پرداخت قیمت جائز است.

-        عمر ابن عبدالعزیز به این نظر است که پرداخت قیمت نیز جائز است، از وکیع از قره روایت است که گفت: نامۀ عمر ابن عبدالعزیز در خصوص صدقۀ فطر برای ما آمد که نصف صاع از هر شخص پرداخت شود و یا قیمت نصف صاع از قیمت آن به حساب درهم پرداخته شود. و این آثار را امام ابوبکر ابن ابی شیبه در صحفه ۳۹۸ جلد ۲ تصنیف‌اش تحریر نموده است.

بناءً واجب نیست که حتماً از عین اشیاء که در نصوص وارد شده زکات و صدقه فطر پرداخت شود؛ بلکه پرداخت قیمت این اشیاء نیز جائز است، چنانچه دلائل شرعی آن در فوق ذکر شد.

２- اما نسبت به سوال دوم شما باید گفت که علماء در این خصوص نیز اختلاف کردند؛ نظری‌که من آن را ترجیح می‌دهم این است که وقتی نص به عدد مشخص از مساکین ذکر شده:

﴿فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ﴾

[مائده: 89]

ترجمه: کفارۀ آن طعام دادن به ده مسکین از متوسط طعامی است که به خانوادۀ خود می‌دهید و یا پوشاک آنان می‌پوشانید.

﴿فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِيناً﴾

[مجادله: 4]

ترجمه: پس کسی‌که توان نداشت شصت مسکین را سیر کند.

پس در این صورت پایبندی به همان عدد ده و شصت که در نصوص ذکر شده لازم است، خواه پرداخت عین باشد و یا قیمت آن، زیرا عدد در این نصوص هدف است. پس این یک قید لازمی است، اما در صورتی‌که نصوص پرداخت برای مساکین را بدون ذکر عدد طلب می‌نمود، پس در آن صورت جائز بود که کل آن برای یک نفر پرداخت شود؛ چون قید عدد در آن‌جا وجود نداشت و هم‌چنان جائز بود که بیش‌تر از آن پرداخت شود مانند این قول الله سبحانه و تعالی:

﴿إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ﴾

[توبه: 60]

ترجمه: صدقات منحصرا برای فقیران و درماندگان و مأمورین وصول آن و جذب و برای آزاد کردن اسیران و وامداران و در راه الله (سبحانه و تعالی) و فرزندان سبیل است فریضه‌ای است از جانب الله (سبحانه و تعالی) و یقیناً که او (تعالی) دانای با حکمت است.

پس برای زکات دهنده جائز است که زکات‌اش را برای یک مسکین پرداخت کند و هم‌چنان جائز است که برای مساکین زیادی تقسیم کند؛ زیرا در آیه عدد معین وارد نشده، بلکه لفظ مساکین بدون ذکر عدد ذکر شده است؛ اما در این آیه این مسأله در نظر گرفته می‌شود که پرداخت زکات برای این مردم به دلیل وصف مسکنت شان است. پس حد نهائی برای پرداخت زکات خواه یک نفر باشد و یا بیش‌تر، به اندازه‌ای است که آن‌ها را از زکات گرفتن غنی بگرداند؛ یعنی غیر مستحق شده و از وصف مسکنت بیرون شوند و پرداخت بیش‌تر از این حد برای شان جائز نبوده و طبیعی است که این مقدار نسبت به اشخاص و حالات متفاوت است، این چیزی است که من آن را ترجیح می‌دهم و الله سبحانه و تعالی از همه عالم‌تر و با حکمت‌تر است.

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

مترجم: مصطفی اسلام

 (ترجمه)

به جواب امیر تورمن

پرسش:

السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

از صمیم قلب درود بر شما شیخ و امیر بزرگوار ما! گفته می‌شود وقتی انسان وفات یافت عمل‌اش قطع می‌شود، مگر سه چیز؛ صدقۀ جاریه، علم نافع یا فرزند صالح که برای وی دعا کند. حالا سوال این است که آیا شرط است تا صدقۀ جاریه را متوفی قبل از فوت از مالش به عنوان وصیت بیرون کرده باشد و یا این‌که فرزندانش به حساب آن صدقه بدهد نیز در تحت این حدیث شامل می‌شود؟ الله سبحانه و تعالی گام‌های شما را محکم گردانیده و برای ايجاد آن‌چه باعث عزت امت می‌شود قوت بخشد.

پاسخ :

و علیکم السلام و رحمت الله و برکاته!

حدیث وجود دارد که با پدیدۀ مرگ اعمال میت قطع می‌شود به جز سه چیز، که این سه چیز عبارت اند از صدقۀ جاریه، علم نافع و فرزند صالح که در حق پدرش دعا می‌کند؛ اما این‌که ثواب عمل غیر برای میت می‌رسد و یا خیر باید گفت که ثواب بعضی از اعمال  برای میت می‌رسد که از جملۀ این اعمال صدقه فرزند میت می‌باشد، اگر فرزند نیت ثواب را برای متوفی بنماید.

１-    شوکانی در نیل الاوطار گفته است:

۱۴۸۸ و از ابوهریره روایت شده است:

«أَنَّ رَجُلاً قَالَ لِلنَّبِيِّ ﷺ: إنَّ أَبِي مَاتَ وَلَمْ يُوصِ، أَفَيَنْفَعُهُ أَنْ أَتَصَدَّقَ عَنْهُ؟ قَالَ: نَعَمْ»

ترجمه: مردی برای رسول الله صلی الله علیه و سلم گفت، پدرم وفات شده و وصیت نکرده است، اگر من از جانب آن صدقه بدهم آیا برایش کدام نفع می‌رساند؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود بلی. (این حدیث را احمد، مسلم، نسائی و ابن ماجه روایت کرده است)

۱۴۸۹ از عائشه رضی الله عنها روایت شده است:

«أَنَّ رَجُلاً قَالَ لِلنَّبیﷺ: إنَّ أُمِّي اُفْتُلِتَتْ نَفْسُهَا، وَأُرَاهَا لَوْ تَكَلَّمَتْ تَصَدَّقَتْ، فَهَلْ لَهَا أَجْرٌ إنْ تَصَدَّقْتُ عَنْهَا؟ قَالَ نَعَمْ»

ترجمه: مردی برای رسول الله صلی الله علیه و سلم گفت مادرم به صورت ناگهانی فوت شده است، گمان می‌کنم که اگر صحبت می‌کرد، وصیت به صدقه می‌نمود، پس اگر من از جانب آن صدقه بدهم آیا مزد آن برایش می‌رسد؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود بلی.

۱۴۹۱ از حسن روایت شده است:

«عَنْ سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ أَنَّ أُمَّهُ مَاتَتْ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إنَّ أُمِّي مَاتَتْ أَفَأَتَصَدَّقُ عَنْهَا؟ قَالَ: نَعَمْ قُلْتُ: فَأَيُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ؟ قَالَ: سَقْيُ الْمَاءِ»

ترجمه:  از سعد ابن عباده روایت شده که مادرش وفات یافت و گفت یا رسول الله مادرم وفات شده است آیا می‌توانم از جانب آن صدقه بدهم؟ گفت بلی گفتم کدام صدقه بهتر است؟ گفت آب دادن.

حسن گفته است آن همان آب دادن اولاد سعید در مدینه بوده است. این حدیث را احمد و نسائی روایت نموده اند.

باب رسیدن ثواب نوافل بخشیده شده به مردگان: و این قول (ونفعه ذالک) در این گفته دلیل بر این است آنچه که اولاد برای پدرش انجام می‌دهد، از قبیل روزه و صدقه، ثواب آن به پدر متوفی می‌رسد و این گفته‌اش افتلتت به ضم تاء مثنی بعد از فاء ساکنه که مابعد آن مکسور است به صیغه مجهول به معنی ماتت فجأة یعنی ناگهان مرده است؛ چنانچه به این معنی در قاموس ذکر شده است و این گفته‌اش که (نفس) به ضم سین گفته بنابر معنی مشهور قایم مقام فاعل است (و اراها) به ضم همزه به معنی گمان می‌کنم و این گفته‌اش (و سقی المآء) در این گفته دلیل بر این است که آب دادن بهترین صدقه است. و لفظ ابوداود: "فَأَيُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ؟ قَالَ: الْمَاءُ، فَحَفَرَ بِئْراً وَقَالَ: هَذِهِ لِأُمِّ سَعْدٍ" یعنی کدام صدقه بهتر است، گفت آب سپس چاه حفر کرد و گفت این برای ام سعد است. این حدیث را دار قطنی در غرائب مالک تخریج نموده و موطا از حدیث سعید ابن سعد ابن عباده روایت کرده است:

«خَرَجَ سَعْدٌ مَعَ النَّبِيِّ ﷺ فِي بَعْضِ مَغَازِيهِ وَحَضَرَتْ أُمَّهُ الْوَفَاةُ بِالْمَدِينَةِ، فَقَالَ لَهَا: أَوْصِي، فَقَالَتْ: فِيمَ أُوصِي وَالْمَالُ مَالُ سَعْدٍ؟ فَتُوُفِّيَتْ قَبْلَ أَنْ يَقْدَمَ سَعْدٌ»

ترجمه:  سعد همرای رسول الله صلی الله علیه و سلم در بعضی از غزوات‌اش بیرون شد و مادرش در مدینه نزدیک به مرگ شد پس او برایش گفت وصیت کن، مادرش گفت من در چی وصیت کنم، در حالی‌که مال، مال سعد است و به همان حالت وفات یافت قبل از آن‌که سعد بیاید.

و این حدیث را ذکر کرده است و گفته شده مردی‌که در حدیث عائشه رضی الله عنها و حدیث ابن عباس مبهم ذکر شده سعد ابن عباده است و این‌که بخاری بعد از ذکر حدیث عائشه حدیث ابن عباس را به همان لفظ ذکر کرده نیز دلالت بر این دارد چنانچه وی به این لفظ ذکر کرده است:

«إنَّ سَعْدَ بْنَ عُبَادَةَ قَالَ: إنَّ أُمِّيَ مَاتَتْ وَعَلَيْهَا نَذْرٌ»

ترجمه:  سعد ابن عباده گفته است مادرم وفات یافت در حالی‌که بر ذمۀ وی نذر بود.

گویا که این اشاره بر این است که شخص مبهم در حدیث عائشه سعد است و احادیث این باب بر این دلالت دارد که ثواب صدقه فرزند به والدین بعد از مرگ شان بدون این‌که وصیت کرده باشند، می‌رسد؛ پس این احادیث عمومیت این قول الله سبحانه و تعالی را

﴿وَأَنْ لَيْسَ لِلإِنْسَانِ إِلا مَا سَعَى﴾

[نجم: 39]

ترجمه: و این‌که برای انسان جز تلاش او نخواهد بود.

خاص می‌سازد؛ اما در احادیث این باب این ثابت شده که ثواب صدقۀ فرزند به والدین می‌رسد و ثابت شده که فرزند انسان در حقیقت سعی آن است پس نیازی بر توجیه تخصیص نیست.

２-    در شرح نووی مسلم جلد ۳ صفحه ۴۴۴ آمده است:

{۱۶۷۲} محمد بن عبدالله بن نمیر برای ما حدیث گفت که محمدبن بشر برای ما حدیث گفت که هشام از پدرش از عائشه رضی الله عنها حدیث گفته که مردی در نزد رسول الله صلی الله علیه و سلم آمد و گفت:

«يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ أُمِّيَ افْتُلِتَتْ نَفْسَهَا وَلَمْ تُوصِ وَأَظُنُّهَا لَوْ تَكَلَّمَتْ تَصَدَّقَتْ أَفَلَهَا أَجْرٌ إِنْ تَصَدَّقْتُ عَنْهَا؟ قَالَ: نَعَمْ»

ترجمه: یا رسول الله مادرم وفات یافت و وصیت نکرد و گمان کردم که اگر حرف می‌زد وصیت به صدقه می‌نمود، اگر من از جانب آن صدقه بدهم آیا مزد آن برایش می‌رسد؟ گفت بلی.

و زهیر بن حرب برایم همین سخن را گفت که یحی بن سعید برای ما گفت و ابوکریب برای ما گفت که ابو اسامه برای ما گفت که علی ابن حجر برای ما گفت که علی ابن مسهر برای ما خبر داد که حکم ابن موسی برای ما گفت شعیب بن اسحاق برای ما گفت و تمام ایشان از هشام به همین اسناد روایت کرده و در حدیث ابواسامه آمده است که وصیت نکرده است، چنان‌چه ابن بشر گفته است و دیگران این را نگفته اند.

-          ۱۶۷۲ این گفته‌اش: (يَا رَسُول اللَّه إِنَّ أُمِّي اِفْتَلَتَتْ نَفْسهَا) یا رسول الله مادرم نفس آن فوت شده است، به نصب سین و رفع سین مفعول مالم یسم فاعله است و یا مفعول دوم است، قاضی گفته است اکثر روایات به نصب آمده و این قول‌اش (اِفْتَلَتَتْ) به فاء درست است که اهل حدیث و غیر شان آن‌را روایت کرده است، و ابن قتیبه (اِقْتَتَلَتْ نَفْسهَا) به قاف روایت کرده و گفته است، این کلمه به کسی گفته می‌شود که به صورت ناگهانی فوت شده باشد و هم‌چنان این کلمه برای کسی اطلاق می‌شود که توسط جنیات و یا عشق به قتل برسد و درست به فاء است؛ گفتند معنی آن به این معنی است که به صورت ناگهانی مرده باشد و هر آن‌چیزی‌که بدون درنگ انجام شود، افتلت به آن اطلاق می‌شود گفته می‌شود (اُفْتُلِتَ الْكَلَام وَاقْتَرَحَهُ وَاقْتَضَبَهُ إِذَا اِرْتَجَلَهُ)؛ یعنی کلام به وجود آمد و کلام را پیشنهاد کرد و سخن را بدون سنجش گفت.

و این گفته‌اش: «اگر از جانب آن صدقه بدهم آیا برایش مزدی می‌رسد؟» گفت بلی و (إِنَّ تَصَدَّقَتْ) که گفته به کسر همزه هیچ اختلافی در آن نیست قاضی گفته است چنین روایتی در آن آمده است گفته است غیر از این به شکل دیگری درست نیست، زیرا او از چیزی سوال کرده که بعدا آن‌را انجام نداده است.

و در این حدیث که صدقه توسط فرزند از جانب میت به میت نفع می‌رساند و ثواب آن برایش می‌رسد به این مسئله اجماع علماء است و هم‌چنان در خصوص رسیدن دعاء و پرداخت دین نیز اجماع کردند، به دلیل نصوص که در این زمینه وارد شده و هم‌چنان حج از جانب میت درست است وقتی‌که حج اسلام باشد و هم‌چنان وقتی به نفلی وصیت کرده باشد. بنابر دیدگاه صحیح‌تر در نزد ما؛ اما علماء در خصوص روزه اختلاف کردند قول راجح بر این است که روزه نیز جواز دارد، به دلیل احادیث صحیحی‌که در این خصوص وارد شده است، مشهور در مذهب ما این است که ثواب قرائت قرآن برای میت نمی‌رسد و جماعتی از اصحاب ما گفته است که ثواب قرائت قرآن نیز می‌رسد و احمد بن حنبل نیز همین نظر را گفته است؛ اما نماز و سایر طاعات در نزد ما و جمهور علماء ثواب آن به میت نمی رسد، ولی احمد گفته است که ثواب تمام طاعات مانند حج برایش می‌رسد.

به این ترتیب صدقه از جانب پدرت که نیت ثواب آن‌را برای آن داشته باشی، انشاء الله می‌رسد و الله سبحانه و تعالی از همه عالم‌تر و با حکمت‌تر است.

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

مترجم: مصطفی اسلام  

(ترجمه)

پرسش:

به تاریخ 7 اپریل 2022م شورای رهبری یمنی در سعودی تشکیل گردید که قرار است به عوض هادی فعالیت نماید، چنان‌چه وی تمام صلاحیت‌های خویش را به شورای مذکور واگذار نمود. پیش از آن به تاریخ 2 اپریل 2022م طرف‌های درگیر در مورد آتش‌بس دوماهه به توافق رسیده بودند. پرسش این است که آیا آتش‌بس مذکور مقدمۀ تشکیل شورای یاد شده بوده و این‌که هدف از آن چیست؟ پرسش دیگر این که چرا حوثی‌ها با وجودی‌که در خصوص آتش‌بس توافق نمودند و ایران نیز با آن موافقت نشان داد اینک از تأیید شورای رهبری سر باز می‌زنند؟

پاسخ:

برای روشن‌شدن پاسخ به پرسش‌های مطرح شده مسائل زیر را بررسی می‌نمائیم:

اول: آتش‌بس و تشکیل شورای رهبری و صلاحیت‌های آن از این قرار است:

1. «هانس گروندیرگ نمایندۀ ویژۀ سازمان ملل به یمن اعلان نمود آتش‌بسی برای مدت دوماه که قابلیت تمدید را دارد از شام روز شنبه 2 اپریل 2022م مصادف با اول ماه رمضان در یمن عملاً اجرایی گردید. سازمان ملل و ایالات متحده از این آتش‌بس استقبال نموده وخواستار تمدید آن شدند. گروندیرگ از حوثی‌ها و حکومت به رسمیت‌شناخته شده توسط کشورهای جهان به خاطر حسن نیتی که نشان دادند و کوتاه آمدن از برخی خواسته‌های شان تا دستیابی به این توافق" ابراز سپاس نمود. وی این آتش‌بس را نخستین گامی خواند که اینک پس از تأخیر طولانی زمان بر داشتن آن رسیده. گروندیرگ تأکید نمود که وی تلاش‌هایش به منظور دستیابی به آتش‌بس دائمی را در جریان دو ماه آینده هم‌چنان ادامه خواهد داد. جوبایدن رئیس‌جمهور امریکا نیز به نوبۀ خود از آتش‌بس در یمن استقبال نمود و آن را فرصتی برای آرام گرفتن خواند که مدتهاست مردم یمن در انتظار آن بودند. اما وی این آتش‌بس را ناکافی خواند. بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس نیز روز جمعه از آتش‌بس استقبال نمود و طرف‌ها را برای رسیدن به راه‌حل سیاسی دائمی تشویق نمود. وی در صفحۀ تویتراش نوشت: سر انجام فرصتی میسر شده تا در جهت تأمین صلح تلاش نمائیم و به رنج و درد مردم پایان دهیم» . (منبع: فرانس 24 أ ف ب 2 اپریل 2022م)
2. همزمان با جریان گفتگوهای صلح، کنفرانسی به تاریخ 30 مارچ 2022م در ریاض تشکیل گردید و دو هفته ادامه داشت. در این کنفرانس در حدود 800 تن از شخصیت‌های یمنی به حمایت خلیج و نماینده‌گان بیگانه‌ای از سازمان ملل، امریکا، انگلیس و غیره شرکت داشتند. در اخیر کنفرانس عبد ربه منصور رئیس‌جمهور یمن که در ریاض به سر می‌برد به تاریخ 7 اپریل 2022م از تشکیل شورای رهبری ریاستی خبر داد و تمام صلاحیت‌های مربوط به خود را به آن واگذار نمود و هم‌چنین معاون خویش علی محسن احمر را نیز از سمت‌اش برکنار نمود. تلویزیون یمن این اعلامیۀ هادی را منتشر نمود که در آن می‌گفت: «بر مبنای این اعلامیه شورای رهبری ریاستی تشکیل خواهد شد تا مسئولیت‌های اجرائی مرحلۀ انتقالی را کامل نماید. من در این اعلامیه بر مبنای قانون اساسی و بر اساس پیشگامی کشورهای خلیج تمام صلاحیت‌های خویش را به گونۀ غیر قابل برگشت به شورای مذکور واگذار می‌شوم. وی هم‌چنین شورای مذکور را موظف نمود برای دست‌یابی به آتش‌بس دائمی در سراسر جمهوریت یمن با حوثی‌ها مذاکره نموده و جهت رسیدن به یک راه‌حل سیاسی نهائی و فراگیر با حوثی‌ها روی میز مذاکره بنشینند، راه حلی‌که شامل مرحلۀ انتقالی بوده و یمن را از وضعیت جنگی به وضعیت صلح و ثبات گذر دهد.» پس شورای مذکور مکلف است برای ایجاد راه‌حل نهائی با حوثی‌ها گفتگو نماید.
3. صلاحیت‌های شورای ریاستی شامل این موارد می‌شود: «اداره نمودن سیاسی، نظامی و امنیتی دولت در جریان مرحلۀ انتقالی و تکیه نمودن به سیاست خارجی متوازنی که سیاست دولت و مرزهای آن را حفظ نماید». صلاحیت‌های رشاد علیمی رئیس شورای مذکور این است که «نیروهای مسلح را به گونۀ عام رهبری نموده و در داخل و خارج از جمهوری یمن نمایندگی نماید، والیان ولایت‌ها، مسؤولین امینیتی، قاضیان محاکم عالی، مسؤول بانک مرکزی را تعیین کند و نماینده گان دپلوماتیک را مشخص کرده و حالت اضطراری را اعلان کند.» (منبع: العین خبری 11 اپریل 2022م) این شورا هشت عضو دارد به شمول رشاد علیمی که رئیس آن می‌باشد، وزیر داخلۀ سابق و مشاور رئیس‌جمهور یمن، عیدروس زبیدی رئیس شورای انتقالی جنوب که به امارات نزدیک است، طارق صالح برادر عبدالله صالح رئیس‌جمهور پیشین یمن که رهبری محافظان ویژۀ رئیس‌جمهور را در زمان حاکمیت علی صالح به دوش داشت، سلطان علی عراده والی ولایت مأرب از وابسته گان حزب تجمع یمن برای اصلاح، عبدالله علیمی وزیر مربوط به حزب مذکور و رئیس دفتر هادی، عبدالرحمن ابو زرعة الحرمی فرمانده کل لواها، فرج بحسنی والی ولایت حضرموت، عثمان مجلی نمایندۀ ولایت صعدۀ و وزیر در حکومت فعلی به سمت معاون. به نظر می‌رسد تمام اعضای شورای رهبری ریاستی کسانی هستند که از پشتیبانی امارات برخوردار بوده و وابسته به هادی رئیس‌جمهور یمن می‌باشند و این بدان معناست که پلۀ انگلیس در این شورا سنگین است. شورای یاد شده نماینده‌گان جنوب را جمع نموده تا در روند مذاکرات و امضاء نمودن هرگونه توافقی‌که با حوثی‌ها صورت خواهد گرفت دخیل باشند و به این ترتیب هیچ کسی باقی نماند که در آینده صدای اعتراض بلند کند. هم‌چنین اعلان صورت گرفت که کار پارلمان ادامه داشته و با حکومت تجدید پیمان صورت خواهد گرفت. به نظر می‌رسد هدف این است که تمام طرف‌ها روی توافق پیش رو امضاء نمایند و به این ترتیب گروه حوثی مشروعیت پیدا نموده و بخشی از ساختار سیاسی و امنیتی یمن قرار گیرند.

دوم: واکنش‌های جهانی و منطقه‌ای:

1. عربستان سعودی از این تصمیم استقبال نمود و وعدۀ کمک‌های اقتصادی به مبلغ 3 ملیارد دالر را داد که شامل دو ملیارد دالری می‌شود که نیم آن را سعودی و نیم دیگر آن را امارات به بانک مرکزی یمن کمک خواهند نمود. محمد بن سلمان ولی‌عهد سعودی در پی این وعده به تاریخ 7 اپریل 2022م «از رشاد علیمی رئیس شورای رهبری ریاستی و شماری از اعضای شورا استقبال نموده و وعده داد که از این شورا حمایت خواهد نمود و ابراز امید نمود که این شورا بتواند صفحۀ جدیدی را در یمن باز کند که این کشور را از جنگ به سوی صلح و توسعه سوق دهد.» (منبع: العربیه 7 اپریل 2022م) خالد بن سلمان معاون وزیر دفاع سعودی به تاریخ 9 اپریل 2022م در صفحۀ تویتر خویش نوشت: «اقدام شجاعانه و تاریخی را که عبد ربه منصور هادی رئیس‌جمهور یمن در انتقال قدرت برای شورای رهبری ریاستی‌که توسط آگاهان، جریان‌های سیاسی و اجتماعی یمن آن را تأیید نموده اند و جامعۀ جهانی در حمایت از آن اتفاق نظر دارند، می‌تواند زیربنای مرحلۀ مهم و قاطعی برای تحقق صلح و ثبات و استقرار در یمن و منطقه قرار گیرد. وی گفت: با حمایت همه جانبۀ خویش به شمول حمایت نظامی تا دستیابی به راه‌حل سیاسیی که به بحران پایان دهد، روی تداوم ائتلاف حمایت از قانون در یمن تأکید داریم.» سعودی می‌خواهد خود را از پیامدهای جنگی که هزینه‌های زیادی روی دست آن گذاشته برهاند، جنگی ضعف و عجز آن را در براورده شدن اهدافش برملا نمود. گرچه این شورایی را که هادی تشکیل داده از وابسته‌گان انگلیس است، اما هدف از تأسیس آن، گفتگو با حوثی‌ها و امتیاز دادن به خاطر موفقیت این گفتگوهاست.
2. موقف امارات؛ «امارات متحد عربی از تصمیم عبد ربه منصور هادی رئیس‌جمهور سابق یمن مبنی بر تشکیل شورای رهبری ریاستی به هدف اجرای مسئولیت‌های مرحلۀ انتقالی استقبال نموده ابراز امیدواری نمود، این گام بتواند در دست‌یابی راه‌حل سیاسی فراگیر میان طرف‌های درگیر در یمن کمک کند و زمینۀ صلح و ثبات، توسعه و شکوفایی یمن و مردم برادر آن فراهم گردد. امارات از پیشنهاد کشور برادر عربستان سعودی برای شورای رهبری ریاستی جهت آغاز گفتگوها با حوثی‌ها زیر نظر سازمان ملل و برای رسیدن به راه‌حل سیاسی نهائی و فراگیر که شامل مرحلۀ انتقالی باشد استقبال نموده روی نقش محوری عربستان در تحقق استقرار و ثبات در یمن تأکید نمود» (منبع: 8 اپریل 2022م)
3. گروه حوثی موقف دو پهلو از خود نشان داد؛ از یک طرف با پیشنهاد آتش‌بس که یکی از عناصر مهم آن بود موافقت نمود و از هانس گروندبرگ نمایندۀ جهانی برای یمن در صنعاء استقبال به عمل آورد. وی در سفر سه روزه‌ای که به صنعاء داشت با رهبری شورای سیاسی گروه حوثی‌ها موسوم به انصار الله دیدار نموده و چگونگی اجراء و ثبات آتش‌بس را به بحث گرفت. اما موقف این گروه در برابر شورای جدید رهبری یمن متفاوت بود؛ طوری‌که گروه اعلان نمود که با تصامیم اخیر هادی موافق نمی باشد. محمد عبدالسلام سخنگوی حوثی‌ها در صفحۀ تلگرام خویش نوشت: «این اقداماتی را که ائتلاف متجاوز روی دست گرفته هیچ ربطی به یمن و مصالحه نداشته و منجر به هیچ‌گونه صلحی نمی‌گردد، بلکه با منسجم نمودن ملیشه‌های متفرق و درگیر زیر یک چتر که در خدمت منافع بیرونی و کشورهای متجاوز قرار خواهند داشت، به تنش‌ها در یمن بیش‌تر دامن خواهد زد.» از گروه حوثی دعوت صورت گرفت تا در کنفرانس شرکت نماید، اما به دلیل برگزاری آن در سعودی از مشارکت سرباز زد و خواستار برگزاری آن در یک کشور بی‌طرف شد. این بدان معناست که هرچند این گروه در حال حاضر با تصمیم مربوط به تشکیل شورا و اعضای آن مخالفت نشان می‌دهد، اما در کنفرانس‌های آینده شرکت خواهد نمود و با شورا وارد مذاکره خواهد شد. هدف حوثی‌ها از تظاهر به مخالفت، استحکام بخشیدن به موقف‌اش در گفتگوهای آینده است. این گروه مستقیماً با ایران در ارتباط است، ایرانی که در مدار امریکا می‌چرخد. گروه حوثی در آغاز ماه رمضان با آتش‌بس دو ماهه و قابل تمدید موافقت نموده بود و آن آتش‌بس به عنوان مقدمه‌ای برای شورای مذکور و گفتگوها مطرح گردید.
4. موقف ایران: «تهران از آتش‌بس و اهمیت اجرای گفتگو میان یمن‌یان که به دور از مداخلات بیرونی باشد استقبال نمود. حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجۀ ایران گفت که کشوراش از آتش‌بس در یمن استقبال نموده و تأکید دارد که محاصرۀ مردم یمن باید بر طرف شده و گفتگوها میان طرف‌های یمنی و به دور از مداخلات بیرونی راه‌اندازی گردد. وزیر خارجۀ ایران در کنفرانس مطبوعاتی که با فؤاد حسین همتای عراقی‌اش داشت گفت که کشوراش روی اهمیت راه‌اندازی گفتگوی منطقه‌ای با مشارکت کشورهای منطقه تأکید دارد.» (منبع: الجزیره 14 اپریل 2022م) حوثی‌ها همین موقف را پس از ایران ابراز نمودند.
5. موقف امریکا: ایالات متحدۀ امریکا از اعلان تشکیل شورای رهبری ریاستی در یمن استقبال نمود:

أ‌.        «در بیانیۀ مربوط به انتونی بلینکن وزیر خارجۀ امریکا گفته شده: ایالات متحده از تلاش‌های مردم یمن در جهت برپائی حکومتی فعال و دموکرات و شفاف که طرف‌های مختلف سیاسی و جامعۀ مدنی را در بر داشته باشد پشتیبانی می‌کند. وی افزود: مهم‌ترین مسأله این است که مردم یمن مستحق حکومتی استند که از حقوق و آزادی آنان دفاع نماید و عدالت و مصالحه را استحکام بخشد». (منبع: https://sabq.org 8 اپریل 2022م)

ب‌.    نیدپرایس سخنگوی وزارت خارجۀ امریکا به تاریخ 8 اپریل 2022م در بیانیه‌ای که در تویتر منتشر نمود، نوشت: «ایالات متحدۀ امریکا از اعلان تشکیل شورای رهبری ریاستی در یمن استقبال می‌کند.»

ت‌.    تیم لیندرکینگ نمایندۀ امریکا برای یمن در سخنان افتتاحیه‌ای که در کنفرانس ریاض در مورد یمن داشت گفت: «ایالات متحده دست‌یابی طرف‌های درگیر یمن به راه‌حل مسالمت‌آمیز و فراگیر را پشتیبانی می‌کند. مشاوره‌های یمن بیان‌گر پایبندی جهانی به استقرار بیش‌تر اوضاع در یمن است.» (منبع: د ب أ 30 مارچ 2022م) نمایندۀ امریکا در پایان کنفرانس گفت: «ایالات متحده منتظر است ببیند ایران نقش مثبتی بازی نموده و اسلوب خویش در یمن را تغییر دهد.» وی افزود: «شاید این لحظۀ حساسی‌که به آن دست‌یافته ایم همان نقطه‌ای باشد که ایران می‌تواند با استفاده از آن چهرۀ بهتری از خود برای جهانیان نشان دهد.» (منبع: سی ان ان امریکایی 6 اپریل 2022م)

به این ترتیب، امریکا اقدام هادی برای واگذاری صلاحیت‌هایش برای شورای مذکور را تأیید نمود و اصرار دارد ایران نقش مؤثری در یمن بازی نماید و به این ترتیب حوثی‌ها را در حکومت مشارکت دهد، زیرا حوثی‌ها نمی‌توانند بدون پشتیبانی ایران دوام آورند.

1. موقف انگلیس: «لیر تروس وزیر خارجۀ انگلیس روز جمعه از اعلان تشکیل شورای رهبری ریاستی توسط عبدربه منصور هادی رئیس‌جمهور یمن استقبال نمود، شورایی‌که شامل نماینده‌گانی از جهت‌های اجتماعی و سیاسی می‌گردد. به گفتۀ تلویزیون ماهواره‌ای یمن، تروس از اعلان کمک‌های مالی سعودی و امارات به ارزش 3 ملیارد دالر به هدف تقویت اقتصاد یمن استقبال نمود.» (منبع: https://alwafd.news  8 اپریل 2022م) «ریچارد اوبنهایم سفیر انگلیس در یمن در گفتگوی ویژه با روزنامۀ "شرق اوسط" لندن که روز پنج‌شنبه منتشر گردید، گفت: از نتایج مشاوره‌های طرف‌های یمنی را که امروز در مقر شورای همکاری‌های خلیج در ریاض پایان می‌یابد، می‌توان در گفتگوهای آینده زیر اشراف نمایندۀ ویژۀ جهانی استفاده نمود. وی در عین حال اشاره نمود به این که موفقیت‌آمیز بودن آتش‌بس در دست طرف‌های درگیر است و نه کسانی‌که اوضاع را مراقبت می‌کنند. اوبنهایم تأکید نمود که کشورش هرگونه گفتگویی را که منجر به حل بحران یمن شود تشویق می‌کند و اشاره نمود که هرگونه توافق میان سعودی و حوثی‌ها اساس راه‌حل نهائی سیاسی خواهد بود.» (منبع: https: //www.dw.com    7 اپریل 2022م)

سوم: با دقت نمودن در آن‌چه گذشت موارد زیر واضح می‌شود:

1. هدف از مداخلۀ نظامی سعودی که در سال 2015م آغاز شد این بود که بر اساس طرح امریکا، حوثی‌ها باید متمرکز می‌شدند و نه حذف و نابودی آنان. هم‌چنین کنفرانسی‌که به اشارۀ امریکا در سال 2018م در استاکهلم برگزار گردید، مانع تسلط امارات و قدرت‌های حامی آن بالای شهر حدیده گردید و آنان را از پیش‌روی به جانب صنعاء و تخلیۀ آن از وجود حوثی‌ها بازداشت چنان‌که انگلیس برنامه‌ریزی نموده بود. به این ترتیب؛ انگلیس شروع به اندیشیدن در برای راه‌حل "موقتی" با امریکا کرد و سر انجام مزدورش، هادی را دستور داد این کار را روی دست گیرد. این موضوع از سخنان ریچارد اوپنهایم سفیر انگلیس در یمن که در فعالیت‌های کنفرانس شرکت نموده بود واضح می‌گردد، آنجا که گفت: «حوثی‌ها اجازه دارند زیر نظر شورای همکاری در این مناقشه‌ها و مشاوره‌ها شرکت کنند و بهتر است از این فرصت استفاده کنند و در آینده فرصت‌های بیشتری زیر نظر شورای همکاری در جای دیگری از منطقه فراهم خواهد شد و هم‌چنین زیر نظر نمایندۀ جهانی. حوثی‌ها باید بخشی از مذاکرات باشند، زیرا آنان بخش مهمی از ساختار سیاسی یمن را تشکیل می‌دهند.» (منبع: شرق اوسط 7 اپریل 2022م) به این ترتیب دیده می‌شود که سفیر انگلیس که نمایندۀ کشورش است، در کنفرانسی‌که در ریاض برگزار گردیده از تغییراتی خبر می‌دهد که از سال 2016م به بعد در موقف انگلیس رونما گردیده است. روشن شد که انگلیس با مشارکت حوثی‌ها موافقت نموده، زیرا نتوانست آنان را کاملاً سرکوب کند و یا توسط مزدوران اماراتی و نیروهای یمنی که تمویل می‌نمود از صنعاء دور نماید.
2. هانس گروندبرگ نمایندۀ سازمان ملل به تاریخ 11 اپریل 2022م برای نخستین بار پس از تسلیم شدن مسئولیت خویش در 8 ماه پیش وارد صنعاء شد و با شماری از مسئولین گروه حوثی‌ها دیدار و گفتگو نمود. در بیانیه‌ای که از دفتر وی منتشر گردیده گفته شد: «طیاره/هواپیمای گروندبرگ به این هدف در صنعاء نشست نموده تا وی رهبران حوثی‌ها را تشویق نماید آتش‌بس 60 روزۀ این دولت جنگ زده را حمایت و تقویت نمایند.» (منبع: أب 11 اپریل 2022م) وی در پایان سفراش به صنعاء گفت: «وی پیش‌رفتهای اجرای آتش‌بس را به شمول تمام عناصر و زیرساخت‌های آن را به عنوان گامی به سوی راه‌حل سیاسی فراگیر بحران با شماری از رهبران سیاسی حوثی‌ها در صنعاء بحث و بررسی نموده است.» (منبع: اناضول 13 اپریل 2022م) پس نمایندۀ سازمان ملل تصامیم اتخاذ شده در کنفرانس اخیر را برای حوثی‌ها انتقال داده تا آنان را برای مذاکرات پس از سلب صلاحیت‌ها از هادی و انتقال آن به شورای ریاستی آماده نماید. «شورای امنیت سازمان ملل در بیانیه‌ای که به اتفاق 15 دولت منتشر نمود ابراز امیدواری کرده است که تشکیل این شورا بتواند گام مهمی به سوی ثبات و حل سیاسی فراگیر زیر رهبری خود یمنی‌ها و زیر اشراف سازمان ملل باشد. این شورا از گروه حوثی‌ها خواسته با نمایندۀ ویژۀ سازمان ملل متحد "هانس گروندبرگ" همکار بوده و وی را در تلاش برای تحقق آتش‌بس فراگیر و مذاکره برای ایجاد راه‌حل سیاسی فراگیر کمک نمایند.» (منبع: aa.com.tr)
3. تمام اعضای شورای ریاستی وابسته به انگلیس بوده و کنفرانس تأیید این شورا به حمایت سعودی، که وابسته به امریکا می‌باشد، در ریاض ترتیب داده شد، هرچند حوثی‌ها در این کنفرانس شرکت نکردند، اما ایران و حوثی‌ها که در رکاب ایران در حرکت استند با این آتش‌بس که مقدمۀ ایجاد شورای ریاستی بود موافقت نمودند. از جانب دیگر؛ امریکا و انگلیس هر دو با آتش‌بس و تشکیل شورای مذکور موافقت نمودند با آن که هر کدام به نوبۀ خود جنگ‌هایی را به هدف یکه‌تازی در امور یمن اداره می‌کردند، اما اینک هردو و هم‌چنین مزدوران منطقه‌ای و داخلی شان با آتش‌بس و تشکیل شورای ریاستی موافقت نشان می‌دهند! تمام این تغییرات پیش‌آمده در موقف دو طرف بیانگر این است که اسباب مهمی در اوضاع رونما گردیده که هر یک از امریکا و انگلیس را قناعت داده تا دست از یکه‌تازی در یمن بردارد و در مرحلۀ کنونی به جانب راه‌حل توافقی هر چند "موقتی" روی آورند. این که چه اسباب و دلایلی آنان را به این نتیجه رسانیده، می‌توان از تحولاتی‌که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر رخ داده بر داشت نمود و آن را این چنین خلاصه کرد:

أ‌.        جنگ اوکراین و پیامدهای آن بالای امریکا و دولت‌های اروپا به ویژه انگلیس؛ چنان‌چه این کشورها بیش‌ترین توجه خود را روی این جنگ متمرکز نموده اند.

ب‌.    هدف قرار دادن زیرساخت‌های صنعت نفت سعودی با موشک‌های دوربرد توسط نیروهای مستقر در صنعاء و پیامد آن بر آیندۀ تأمین نفت جهانی، به ویژه با توجه به این که امریکا پس از شروع جنگ اوکراین به دولت‌های اروپا وعده داده که نیاز شان به منابع سوخت بدیل از منابع روسیه را تأمین خواهد نمود و از آن جایی‌که سعودی می‌تواند حجم بزرگی از نفت را تولید نماید، امکان این را دارد که بخش زیادی از نیاز اروپا به نفت را به عوض نفت روسیه تأمین نماید و از جانب دیگر که اهمیت آن از موضوع فوق کمتر نیست؛ افزایش تولید نفت سعودی باعث مهار قیمت آن در بازار خواهد شد که این خود چانس برنده شدن حزب دموکرات امریکا در دور جدید انتخابات کانگرس در نومبر 2022م را افزایش می‌دهد؛ «یک منبع مسئول در وزارت خارجه گفت که ریاض " زیر سایۀ حملاتی‌که به آن صورت گرفته هرگز مسئولیت کمبود پترول در بازارهای جهانی را به دوش نخواهد گرفت.» (منبع: فرانس 24 / 25 مارچ 2022م) تمام این موارد امریکا را وادار نموده تنش‌ها میان حوثی‌ها و سعودی را کاهش دهد.

ت‌.    مشغول شدن ایالات متحده به کشمکش با چین در شرق دور و بحر شرق چین.

ث‌.    ناکام ماندن هادی در اعمال قدرت بالای یمن که پیوسته دست‌خوش بحران‌های متوالی است، وی از زمان انتخاب‌اش در سال 2012م تا کنون موفق به اعمال قدرت نشده.

ج‌.      تداوم جنگ یمن در حدود هفت سال بدون این‌که هیچ یک از طرفین درگیر به رهبری امریکا و انگلیس بتوانند اهداف خود را براورده نمایند.

ح‌.      سرانجام، شرایط کنونی هر یک از امریکا و انگلیس آنان را وادار به این توافق نموده است:

-          امریکا قدرت نفوذ انگلیس در میان سیاسیون یمن را درک می‌کند و می‌داند که انگلیس در میان قبایل شرق که متحدانه و با جدیت و قاطعیت تمام برعلیه حوثی‌ها در مأرب می‌جنگند نفوذ زیادی دارد و در نتیجه از استحکام قدرت حوثی‌ها در شمال یمن جلوگیری می‌نمایند و این که ملیشه‌هایی را که امارات تمویل می‌کند موفق شده اند تقریباً بالای جنوب مسلط شوند. این بدان معناست که امریکا به این نتیجه رسیده که حوثی‌ها توان تسلط بر تمام یمن را ندارند و این خود باعث شده امریکا پذیرفته نفوذ در یمن را با انگلیس تقسیم نماید، در حالی‌که پیش از سال 2014م هیچ نفوذ قابل توجهی در این سرزمین نداشت.

-          اما انگلیس که نفوذاش در سعودی را با آمدن سلمان و پسراش به قدرت در سال 2015م از دست داد و سعودی پس از آن به نفع امریکا فعال گردید و به این ترتیب ابزار منطقه‌ای انگلیس ضعیف گردید، این واقعیت جدید به ویژه اگر گسترش نقش ایران در منطقه توسط امریکا را به آن علاوه کنیم، باعث شده انگلیس در برابر تغییرات بزرگ منطقه نتواند اوضاع یمن را زیر سلطۀ خود بر گرداند در نتیجه آن نیز به نوبۀ خود حاضر شده نفوذ در یمن را با امریکا تقسیم نماید. این قناعت دو طرف "امریکا و انگلیسی" فضای مناسب راه‌حل سیاسی را در یمن فراهم نموده است.

1. به این ترتیب؛ آتش‌بس، تصمیم اخیر و تشکیل شورای ریاستی همه با موافقت امریکا و انگلیس صورت گرفته و مزدوران دو طرف و کسانی‌که در مدار آنان در گردش اند در قدم دوم از این توافق حمایت می‌کنند. اما در عین حال یک نکته را نباید از نظر دور داشت و آن این که دولت‌های استعمارگر معمولاً هر کدام حرص دارند نفوذ در سرزمین‌های استعمار شده تنها از آن خود شان باشد و به راه‌حل‌های توافقی روی نمی‌آورند، مگر در صورتی‌که وادار شوند و چنین توافقی، توافق موقتی بوده سپس هرکدام به نوبۀ خود و با استفاده از وسایل خبیثانه تلاش می‌کنند فرش را از زیر پای طرف مقابل بیرون بکشند. بنابر این تداوم توافق به دست آمده در یمن منوط به اسباب و دلایلی است که در فوق تذکر داده شد. در کل توافق مذکور میان امریکا و انگلیس دائمی نخواهد بود، بلکه کشمکش‌ها میان دو طرف، هرچند با اسالیب مخفی، ادامه خواهد یافت تا آن که شرایطی‌که زمینۀ این توافق را به وجود آورده است تغییر کند و آنگاه است که صدای کشمکش‌ها مجدداً بالا خواهد گرفت، زیرا خط پهنی‌که دولت‌های استعمارگر دنبال می‌کنند این است که بازی زمان را به پیش می‌برند، طوری‌که اگر نتوانند اهداف خود در یکه‌تازی و انحصار نفوذ را در حال حاضر براورده نمایند، موضوع را به زمان دیگری موکول می‌کنند تا تلاش‌های لازم برای تحقق اهداف خود را انجام دهند.
2. شکی نیست که یمن میدان کشمکش جهانی میان امریکا و انگلیس و ابزارشان اعم از قدرت‌های منطقه‌ای و داخلی قرار گرفته. کسی‌که در این میان ضررهای ناشی از این کشمکش را متحمل می‌شود همانا مردم بی دفاع یمن استند که چوب سوخت این کشمکش‌ها و قربانی آن قرار گرفته اند، چنان‌چه سال‌هاست که در آتش گرسنگی و فقر می‌سوزند. باید دانست که هیچ راه نجات و گریزی برای مردم یمن وجود ندارد، مگر برگشتن به الله و اعتماد کردن به او تعالی و پشت پا زدن به تمام این ابزارها و بادارهای‌شان و سعی و تلاش بی‌وقفه در کنار مخلصینی‌که در راستای برپائی حاکمیت دین الله در قالب خلافت راشده بر منهج نبوت کار و پیکار می‌کنند.

﴿وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا(2) وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ ۚ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا﴾

[طلاق: 2-3]

ترجمه: و هرکس تقوای الهی پیشه کند، الله راه نجاتی برای او فراهم می‌کند. و او را از جایی‌که گمان ندارد روزی می‌دهد؛ و هر کس بر الله توکّل کند، کفایت امرش را می‌کند؛ الله فرمان خود را به انجام می‌رساند؛ و الله برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است!

مترجم: عبدالله دانشجو